ေရွ႕ေဟာင္း အေမြအႏွစ္ အေဆာက္အအံုမ်ား ႏွင့္ ျမန္မာဗိသုကာ လက္ရာမ်ား ကို ထိန္းသိမ္းရန္လို

ပ်ဳေခတ္၊ ပုဂံေခတ္ ၊ အင္း၀ေခတ္၊ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ တို႔တြင္ တည္ေဆာက္ခဲ႔သည့္ ဘုရားေစတီ
မ်ား၊ ပုထုိးေတာ္မ်ား၊ ေက်ာင္းေတာ္ရာမ်ား ႏွင့္ အေဆာက္အအံု မ်ားသာမက ရန္ကုန္ျမိဳ႕ေတာ္အ
ပါအ၀င္ ျမန္မာတစ္ႏိုင္ငံလံုးရွိ ေရွးေဟာင္း အေဆာက္အအံုမ်ား၊ သမိုင္း၀င္ အေဆာက္အအံုမ်ား
မွာ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မႈ အားနည္းျခင္း ၊ ရာသီဥတု ဒဏ္၊ ငလ်င္ဒဏ္ ႏွင့္ မသမာသူမ်ား၏ လက္ခ်က္ေၾကာင့္ ပ်က္စီးဆံုးရံႈးကာ ေပ်ာက္ကြယ္ပ်က္စီး မည့္ အႏၱရာယ္မ်ား တစ္ေန႔တစ္ျခား မ်ားျပားလ်က္ ရွိေနသျဖင့္ ဥပေဒမ်ား ျပဌာန္းကာ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ ေရွာက္ ရန္လိုအပ္လ်က္ ရွိသည္။

ထိန္းသိမ္းတဲ႔ အေဆာက္အအံုေတြရွိသလို ပ်က္စီးေနတဲ႔ အေဆာက္အအံုေတြလည္းေတြ႕ေနရ
တယ္ ၊ အေဆာက္အအံုေတြကို ဘယ္လို ထိန္းသိမ္းရမယ္ ဆိုတဲ႔ တိတိက်က်ျပဌာန္းထားတဲ႔ဥ
ပေဒ ကမရွိေသးဘူး ျဖစ္ေနတယ္ ”” ဟု ရန္ကုန္ျမိဳ႕ျပ အေမြအႏွစ္ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာင့္ေရး
အဖြဲ႕မွ အၾကီးတန္းအရာရွိ မေရႊယင္းမာဦးကေျပာသည္။

၁၉၉၁ ခုႏွစ္ ႏိုင္ငံေတာ္ျငိမ္၀ပ္ပိျပားမႈ တည္ေဆာက္ေရး အဖြဲ႕ လက္ထက္တြင္ ထုတ္ျပန္ခဲ႔သည့္
ေရွးေဟာင္းအေဆာက္အအံုမ်ား ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ေရး ဥပေဒမွာလည္း သိရွိသူနည္းပါး
သည့္ အျပင္ တိုးတက္ေျပာင္းလဲလာမႈ အမ်ားဆံုး ျဖစ္ေပၚလာသည့္ ျမန္မာအိမ္ျခံေျမ ေစ်းကြက္
အေျခအေန ေၾကာင္႔ ျမိဳ႕လယ္ပို္င္းေဒသမ်ားတြင္ ရွိေနသည့္ ေရွ႕ေဟာင္းအေဆာက္အအံုမ်ား
၏ ေရရွည္တည္တံ႔ခိုင္ျမဲမႈမွာလည္း စိ္န္ေခၚမႈမ်ား အမ်ားအျပား ၾကံဳေတြ႕ေနရျပီျဖစ္သည္။

အင္တာနက္ ၀ဘ္ဆိုဒ္စာ မ်က္ႏွာမ်ား၊ မီဒီယာမ်ား ေပၚတြင္ ေတြ႕ျမင္လာေနရသည့္ ေရႊတိဂံုေစတီ
ေတာ္ၾကီးမွာလည္း ပုဂံေခတ္လြန္ ေနာက္ပိုင္း ဟံသာ၀တီ ေခတ္တြင္ လက္ရွိအျမင့္သို႔ ျမဳင့္တင္တည္
ထားျခင္း ျဖစ္ျပီး ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာျမင့္လာသည့္ ယေန႔ေခတ္ထိ တိုင္ေအာင္ ခံ႔ညားထည္၀ါမႈမ်ား
ရွိေနဆဲ ျဖစ္သျဖင့္ ဗိသုကာ လက္ရာ သမိုင္းေၾကာင္း ႏွင့္ ဗုဒဘာသာ သမိုင္းတြင္လည္း ထင္ရွား
သည့္ ေစတီတစ္ဆူျဖစ္သည္။ ထူးျခားခ်က္ အေနျဖင့္ သေရေခတၱရာ ျမိဳ႕ေဟာင္းႏွင့္ ပုဂံဘုရားေစ
တီမ်ား၏ ပံုသ႑ာန္ႏွင့္ ကြဲျပားျခားနားစြာ တည္ထားမႈ သည္လည္း ဗိသုကာ ပညာ၏ ဆင့္ပြားတိုး
တက္မႈ အျဖစ္ရႈျမင္လာၾကသည္၊ ထို႔အျပင္ ပ်ဳေခတ္၊ ပုဂံေခတ္ တို႔တြင္ တည္ေဆာက္ခဲ႔သည့္ အေဆာက္အအံုမ်ား၏ ဗိသုကာ လက္ရာ မ်ား၏အဆင့္အတန္းကို ၾကည့္လွ်င္လည္း ျမင့္မားသည့္ အႏုပညာလက္ရာမ်ားကို ေတြ႕ျမင္ခံစားႏိုင္မည္ျဖစ္သလို ျမင့္မားသည့္ ျမန္မာဗိသုကာ လက္ရာမ်ားကိုပါ ေလ႔လာႏိုင္မည္ျဖစ္ေသာ္လည္း ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မႈ မ်ား မွာ ႏိုင္ငံတကာႏွင့္
ယွဥ္လွ်င္ နည္းပါးသည့္ အတြက္ ပ်က္စီးယိုယြင္းမႈမ်ား အမ်ားအျပား ျဖစ္ေပၚလ်က္ ရွိေနသည္။

ျမန္မာဗိသုကာ ပညာျဖင့္ ေခတ္အဆက္ဆက္တြင္ ေဆာက္လုပ္ခဲ႔သည့္ ဘုရားေစတီမ်ား၊ ပုထိုးေတာ္
ၾကီးမ်ားသာမက ကိုလိုနီေခတ္ဦးတြင္ အဂၤလိပ္အစိုးရမွ ွ အုပ္ခ်ဳပ္မႈ အဆင္ေျပေစရန္အ
တြက္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕ေတာ္ကို ျမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ႔ျပီး အုပ္ခ်ဳပ္ေ၇း ဆိုင္ရာ အေဆာက္အအံုမ်ား
တည္ေဆာက္ခဲ႔သျဖင့္ ႏိုင္ငံျခားပံုစံ ဗိသုကာ လက္ရာမ်ားကို အတြင္း၀န္ရံုး ( ၀န္ၾကီးမ်ားရံုး )၊ ဆက္
သြယ္ေရး ရံုးႏွင့္ အေကာက္ခြန္ရံုးမ်ား အျပင္ အစိုးရဌာန ဆိုင္ရာ အသီးသီး အတြက္ ရံုးမ်ားကိုလည္း
အဂၤလိပ္ ဗိသုကာ ပံုစံမ်ား အတိုင္းေျပာင္းလဲ ေဆာက္လုပ္လာခဲ႔သျဖင့္ ကိုလိုနီေခတ္ လက္ရာ အ
ေဆာက္အအံုမ်ားလည္း ရန္ကုန္ျမိဳ႕ေတာ္တြင္ အမ်ားအျပား ေပၚထြတ္လာခဲ႔သည္။

• 
• 

“ ေရွ႕ေဟာင္း အေဆာက္အအံု အမ်ားအျပားကေတာ့ ျမိဳ႕လည္ပိုင္းမွာရွိပါတယ္၊ အခုအဒီအေဆာက္
အအံုေတြကို တပ္ေပးေနတဲ႔ ကမၼည္းျပားေတြမွာ အေဆာက္အအံုနာမည္၊ ဘယ္လိုအသံုးျပဳခဲ႔သလဲ၊
ေနာက္ပိုင္းမွာ ဘာေတြျဖစ္သြားသလဲ၊ ေဆာက္လုပ္ခဲ႔တဲ႔ ခုႏွစ္ေတြကိုပါ အၾကမ္းဖ်င္း ျမန္မာအဂၤ
လိပ္ ႏွစ္ဘာနဲ႔ ေဖာ္ျပထားပါတယ္ ” ၄င္းကဆိုသည္။

ဗိသုကာ လက္ရာ အမ်ားအျပားျဖင့္ တည္ေဆာက္ထားေသာ္လည္း ပ်က္စီးယိုယြင္းမႈမ်ား အမ်ားအ
ျပားျဖစ္ေပၚေနသည့္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕ အေနာ္ရထာလမ္း၊ သိမ္ျဖဴလမ္း၊ ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္လမ္း ႏွင့္ မဟာ
ဗႏၵဳလ လမ္းမၾကီးေပၚရွိ အတြင္း၀န္ရံုး ( ၀န္ၾကီးမ်ားရံုးကို ) ကိုလိုနီေခတ္ ေအဒီ ၁၈၈၉ မွ ၁၈၉၂ ခုႏွစ္
တြင္ တည္ေဆာက္ခဲ႔ျပီး ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ တစ္ၾကိမ္တစ္ခါမွ ေဆာက္လုပ္ခဲ႔ျခင္း မရွိဖူးေသးသည့္ ပံုစံ
တစ္ခုျဖစ္သည့္ အဂၤလိပ္ အကၡရာ U ပံုသ႑ာန္ ပႏွက္ခ်ကာ ေတာင္အရပ္ ဘက္သို႔ မ်က္ႏွာမူ
ေဆာက္လုပ္ထားျပီး အေဆာက္အအံုမ်ား၏ အလယ္တြင္ ပန္းျခံမ်ား၊ ေျမကြက္လပ္မ်ားကို ထည့္သြင္း
တည္ေဆာက္လာသည့္ ပံုသ႑ာန္ ေၾကာင့္ ေလ၀င္ေလထြတ္ ေကာင္းမြန္ကာ ေအးျမေျခာက္ေသြ႕
ေစသည့္ ဗိသုကာ ပံုသ႑ာန္မ်ားျဖင့္ တည္ေဆာက္ခဲ႔ၾကေသာ္လည္း ၂၀၀၆ ခုႏွစ္တြင္ အစိုးရရံုးမ်ား
ေနျပည္ေတာ္သို႔ ေျပာင္းေရြႊ႕သြားခဲ႔သည့္ ေနာက္ပိုင္း ထိန္းသိမ္းေစာင္႔ေရွာက္မႈ အားနည္းကာ အခ်ဳိ႕
ေသာ အေဆာက္အအံုငယ္မ်ား ျပိဳက်ပ်က္စီးမႈမ်ားရွိလာသလို၊ အတြင္းပိုင္း အပ်က္အစီးမ်ားလည္း
ရွိလာခဲ႔သည္။

အဂၤလိပ္အစိုးရ လက္ထက္တြင္ အဂၤလိပ္တို႔ တင္သြင္းလာသည့္ U ပံုသ႑ာန္ ပႏွက္မ်ားျဖင့္ ေဆာက္
လုပ္ခဲ႔ၾကသည့္ အခ်ိန္တြင္ ျမန္မာဗိသုကာ ပညာရပ္မ်ား ေခတၱခဏ တိမ္ေကာ ေပ်ာက္ကြယ္လုနီးပါး
ျဖစ္ခဲ႔ေသာ္လည္း ဒုတိယ ကမၻာ စစ္အျပီး ျမန္မာလြတ္လပ္ေရး အတြက္ ျပည္သူတစ္ရပ္လံုးမွ အား
ၾကိဳးမာန္တက္ ေဆာင္ရြက္ ေနသည့္ အခ်ိန္မွ စတင္ကာ ျမန္မာဗိသုကာ လက္ရာမ်ားျဖင့္ တည္
ေဆာက္မႈမ်ား ျပန္လည္ေပၚထြတ္လာခဲ႔ျပီး ျမန္မာမႈ လက္ရာ လႊမ္းျခံဳေနသည့္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕ေတာ္ခန္းမ
ႏွင့္ ရန္ကုန္ဘူတာၾကီး ( ယခင္ကြမ္းျခံဘူတာ) ကို ျမန္မာဗိသုကာ လက္ရာ အဆင့္အတန္းမ်ားျဖင့္
ထည္ထည္၀ါ၀ါ တည္ေဆာက္ႏို္င္ခဲ႔ၾကသည္။

ေအဒီ ၁၉၂၆ ခုႏွစ္မွ စတင္ကာ ရန္ကုန္ျမိဳ႕ေတာ္ခန္းမၾကီး ကို တည္ေဆာက္ႏိုင္ရန္ အတြက္ အဂၤလိပ္
ဗိသုကာ ပညာရွင္မ်ား တင္ျပလာသည့္ ပႏွက္ပံုုစံမ်ား ၊ ဟန္ပန္မ်ားမွာ ျမန္မာအမ်ဳိးသား ဟန္မပါ၀င္ဘဲ
အေနာက္တိုင္း ဟန္မ်ား သာ ပါ၀င္ေနသည့္ ျမိဳ႕သူျမိဳ႕သားမ်ားမွ အျပင္းအထန္ ကန္႔ကြက္ခဲ႔ၾကျပီး
ျမန္မာဗိသုကာ ဟန္ပန္မ်ား ျဖင့္ အေဆာက္အအံုကို ထည္ထည္ ၀ါ၀ါ တည္ေဆာက္ရန္ အုပ္ခ်ဳပ္သူ
အဂၤလိပ္အစိုးရကို ျပည္သူမ်ားမွ တင္ျပေတာင္းဆိုခဲ႔ၾကသည္။

ထို႔ေၾကာင္႔ ျမန္မာဗိသုကာ ပညာရွင္ စည္သူ ဦးတင္သည့္ ျမန္မာဗိသုကာ လက္ရာ အေျပာက္အမြမ္း
လက္ရာမ်ား၊ ဘံုျပသာဒ္ ေဆာက္လုပ္သည့္ နည္းစနစ္မ်ားကို ေလ႔လာသံုးသပ္ခဲ႔ျပီး ယခုလက္ရွိရန္
ကုန္ျမိဳ႕ေတာ္ခန္းမ ပံုစံကို ေရးဆြဲေပးခဲ႔သည့္ အတြက္ ယ.ခုတိုင္ေအာင္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕၏ ထင္ရွားသည့္
ေရွ႕ေဟာင္း အေဆာက္အအံုမ်ား စာရင္းတြင္ တစ္ခုအပါအ၀င္ ျဖစ္ခဲ႔သလို ႏိုင္ငံတကာ မွလာေရာက္
လည္ပတ္သူမ်ား၏ ေငးေမာ အားက်ဖြယ္ ျမန္မာဗိသုကာ လက္ရာမ်ားကိုလည္း ျပသႏိုင္သည့္အ
ေဆာက္အဦးလည္း ျဖစ္ခဲ႔ၾကသည္။ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္းအၾကီးစား ျပန္လည္ျပင္ဆင္မြမ္းမံမႈမ်ားကို
လည္း ျပဳလုပ္ႏိုင္ခဲ႔သည့္ အေဆာက္အအံုတစ္ခုလည္းျဖစ္သည္။

ရန္ကုန္ျမိဳ႕ေတာ္စည္ပင္သာယာေရး ေကာ္မတီမွ သတ္မွတ္ထားသည့္ ေရွးေဟာင္းအေဆာက္အအံု
ေပါင္း ၁၈၉ လံုးရွိသည့္ အျပင္ ယင္းစာရင္းတြင္မပါ၀င္သည့္ သမိုင္း၀င္အေဆာက္အအံုမ်ားတြင္ပါ
အျပာေရာင္ ကမၼည္းျပားမ်ားကို တပ္ဆင္သြားမည္ျဖစ္သည္။

'' ေရွးေဟာင္း သမိုင္း၀င္ အေဆာက္အအံု ေတြကို ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရမယ့္ နည္းပညာက
အရမ္းျမင္႔ပါတယ္၊ အဂၤလန္တို႔ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံမွာဆို အစိုးရက ထိန္းသိမ္းတာ ရွိသလို ပုဂၢလိ
ကလုပ္ငန္းရွင္းေတြကလည္း ေရွးမႈမပ်က္ ထိန္းသိမ္းတာ ေတြရွိပါတယ္၊ အဒီအေဆာက္အအံု
ေတြကို ျပတိုက္လုပ္ျပီး ရတဲ႔ ေငြေၾကးေတြနဲ႔ ထိန္းတာလည္း ရွိပါတယ္ ””ဟု ျမန္မာႏိုင္ငံအင္
ဂ်င္နီယာ အသင္းမွ ဒုတိယ ဥကၠဌ ဦးေအာင္ျမင့္ ကေျပာသည္။

၁၉၇၄ ေနာက္ပိုင္း ေဆာက္လုပ္ခဲ႔သည့္ အေဆာက္အအံု ဒီဇိုင္းအမ်ားစုမွာ စြမ္းအင္သံုးစြဲမႈ မ်ားျပား
သည့္ အေျခအေနမ်ားေၾကာင့္ အေဆာက္အအံုမ်ား၏ အပူဒဏ္ ခံႏိုင္ရန္ထက္ အေဆာက္အတြင္း
ရွိ ရႏိုင္သမွ်ေသာ စြမ္းအားမ်ားကို အသံုးခ်သည့္ ပံုစံမ်ား ျဖင့္ ေျပာင္းလဲတည္ေဆာက္လာခဲ႔သလို
ယခင္ေခတ္အဆက္ဆက္ တြင္ ေဆာက္လုပ္ခဲ႔သည့္ ထုုထည္ၾကီးမားသည္႔ ပံုသ႑ာန္မ်ားအစား
က်စ္လစ္ သိပ္သည္းေတာင့္တင္းခိုင္မာသည့္ ဒီဇိုင္မ်ားျဖင့္ ေျပာင္းလဲေဆာက္လုပ္ခဲ႔သည္။

ျမန္မာဗိသုကာ ေလာကတြင္ ထင္ရွားသည့္ အခ်ဳိးအေကြႈ တစ္ခုမွာလည္း ၁၉၇၄ ခုႏွစ္မွ စတင္ကာ
ရန္ကုန္စက္မႈ တကၠသိုလ္ ၾကီးမွ ေမြးဖြားေပးလိုက္သည့္ ဗိသုကာ ပညာလိုက္စားသူမ်ား ေက်ာင္း
သားေက်ာင္းသူမ်ားမွ အေဆာက္အအံု ဒီဇိုင္းမ်ားကို ေရးဆြဲရာတြင္ ေခတ္ေဟာင္း တည္ေဆာက္ပံု
စနစ္မ်ား အစား ေခတ္သစ္ ဗိသုကာ လက္ရာမ်ားသို႔ ေျပာင္းလဲ သည့္ လမ္းေၾကာင္းတစ္ခုကိုျပတ္
ျပတ္သားသား ေရြးခ်ယ္ခဲ႔ၾကသည္။

““ ႏိုင္ငံတကာစံဘက္ကို ကူးလာခဲ႔သလို၊ ရာသီဥတု ၊ စတိုင္ ၊ ေနထိုင္မႈေတြကလည္း အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိလာ
တယ္ ၊ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြ မွာရွိတဲ႔ အေဆာက္အအံုေတြနဲ႔ အေရွ႕တိုင္းက အေဆာက္အအံုေတြရဲ႕
တည္ေဆာက္မႈ ကလည္း မတူညီၾကပါဘူး၊ အခုေနာက္ပို္င္းဗိသုကာ ပညာရွင္ေတြကလည္း နားလည္
သေဘာေပါက္လာတဲ႔ အတြက္ကိုယ့္ႏိုင္ငံနဲ႔ ကိုက္ညီတဲ႔ ဒီဇိ္ုင္းေတြဆြဲျပီး ေဆာက္လုပ္လာၾကတယ္ ””
ဟု ျမန္မာႏိုင္ငံ ဗိသုကာ ပညာရွင္အသင္းမွ ဒုတိယ ဥကၠဌ ဦးေအာင္ျမင့္ က သံုးသပ္သည္။

ယခုအခါ အေဆာက္အအံုမ်ား ကို လြတ္လပ္သည့္ ပံုသ႑ာန္မ်ား ျဖင့္ ေျပာင္းလဲတည္ေဆာက္လာ
ၾကသလို ၊ ရန္ကုန္ျမိဳ႕ေတာ္တြင္လည္း ေျမေနရာရွားပါးလာသျဖင့္ ရရွိထားသည့္ ေျမေနရာမ်ားကို
အျပည့္အ၀ အသံုးခ်ႏိုင္သည့္ အထပ္ျမင့္ အေဆာက္အအံုမ်ား ကို ဒီဇိုင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေရးဆြဲကာ
ေဆာက္လုပ္မႈ မ်ားျပားလာခဲ႔သလို ၊ က်ပ္တည္းလွသည့္ ျမိဳ႕ျပေန ျပည္သူမ်ား အတြက္ အဆင္ေျပ
ႏိုင္မည့္ ေလ၀င္ေလထြတ္စနစ္မ်ား၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ ကိုထိခိုက္မႈ နည္းပါးျပီး ျပည့္ျဖိဳးျမဲစြမ္းအင္
မ်ား ကိုအသံုးခ်ႏိုင္သည္႔ အေဆာက္အအံုပံုစံမ်ား အထိ ဒီဇိုင္းေရးဆြဲကာ ေဆာက္လုပ္လာခဲ႔ၾကသ
ျဖင့္ ေခတ္အဆက္ဆက္တြင္ အေဆာက္အအံု တည္ေဆာက္မႈ ဆိုင္ရာ ပံုသ႑ာန္မ်ား တိုးတက္
လာခဲ႔ၾကသည္။

ကိုခ်စ္ခင္ မွ iMyanmarHouse.com အတြက္ အထူးေရးသားေဖာ္ျပသည္။
Credit: iMyanmarHouse.com