ဂူးဂီး ဗိသုကာ

ဂူးဂီးဗိသုကာသည္ ေမာ္ဒန္ဗိသုကာဟန္တစ္ခု ျဖစ္ျပီး ဖ်ဴးခ်ားရစ္ဗိသုကာ၏ မ်ဳိးကြဲတစ္ခု ျဖစ္သည္။

ေမာ္ေတာ္ကားယဥ္ေက်းမႈ၊ ဂ်က္ေလယာဥ္၊ အာကာသ ေခတ္၊ အဏုျမဴေခတ္ အစရွိသည္တို႔၏ ၾသဇာလႊမ္းမႈျဖင့္ ေပၚေပါက္လာေသာ ဗိသုကာဟန္မ်ဳိးျဖစ္သည္။

အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ ကယ္လီဖိုးနီးယားေတာင္ ပိုင္းတြင္ ၁၉၄၀ ျပည့္လြန္ကာလမ်ားအတြင္း စတင္အစပ်ဳိး ေပၚေပါက္ခဲ့ျပီး ၁၉၆၀ ျပည့္လြန္ အလယ္ပိုင္းကာလမ်ားအထိ ေက်ာ္ၾကားခဲ့သည္။

ဂူးဂီးဗိသုကာဟန္ကို အဓိကအသံုးျပဳၾကသည္မွာ မိုတယ္မ်ား၊ ေကာ္ဖီဆိုင္မ်ားႏွင့္ ဓာတ္ေငြ႔ဆိုင္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ဂူးဂီးဗိသုကာဟန္တြင္ မြမ္းမံပံုမ်ားမွာ ေပၚျပဴေလ့စ္ရသမ်ဳိးကို ေပးစြမ္းသည္။

ေပၚျပဴေလ့စ္ဟူသည္မွာ ခဲေရာင္စံုမ်ား၊ ဓာတုနည္းျဖင့္ လူတို႔ဖန္တီးေသာ ပစၥည္းမ်ား၊ စတီးအစရွိသည္တို႔ကို အသံုးျပဳ ၍ ခမ္းနားစြာ မြမ္းမံမႈမ်ဳိးျဖစ္သည္။ (သာဓကအားျဖင့္ နယူး ေယာက္ျမိဳ႕၊ ဂၽြန္အက္ဖ္ကေနဒီေလဆိပ္တြင္ရွိေသာ (TWA Flight Center )

ဂူးဂီးဟူေသာ ေ၀ါဟာရမွာ ေလာ့စ္အိန္ဂ်လိျမိဳ႕၊ ေဟာလိ၀ုဒ္တြင္ အေမရိကန္ဗိသုကာပညာရွင္ ဂၽြန္ အက္ဒ္၀ပ္ ေလာ့တ္နာ (ဖြား 16 July 1911 ကြယ္လြန္ 24 October 1994) ဒီဇိုင္းေရးဆြဲ ေဆာက္လုပ္ခဲ့ေသာ ေကာ္ဖီဆိုင္ (ယခုအခါ မရွိေတာ့) မွ အေျခခံေပၚေပါက္လာျခင္း ျဖစ္သည္။ ယင္းေနာက္ ပိုင္းတြင္ ေလာ့စ္အိန္ဂ်လိ၌ ဂူးဂီးဟန္ေကာ္ဖီဆိုင္မ်ားစြာ ေပၚ ေပါက္လာသည္။

ဂူးဂီးႏွင့္ ဆင္တူေသာ အျခားဗိသုကာပံုစံမ်ားကို ေပၚျပဴေလ့စ္ (သို႔မဟုတ္) ဒူးေ၀ါ့ပ္ဟု ညႊန္းဆိုၾကသည္။

ဂူးဂီး၏ သြင္ျပင္လကၡဏာမ်ားတြင္ အေပၚသို႔ ေကာ့၊ ေထာင္ေနေသာ အမိုးမ်ား၊ အေကြးအေကာက္မ်ားရွိျခင္း၊ ဂ်ီၾသ ေမႀတီ ပံုသ႑ာန္မ်ား ထည့္သြင္းျခင္း၊ မွန္-စတီးႏွင့္ နီယြန္မီး တို႔ကို အသားေပးအသံုးျပဳျခင္းမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။

ဂူးဂီးဗိသုကာဟန္တြင္ အာကာသနယ္၏ ဒီဇိုင္းဟန္ မ်ားကို အဓိကပံုေဖာ္ေလ့ရွိၾကျပီး ေလပ်ံလက္နက္ျပားဟန္မ်ား boomerang ၊ အာကာသယာဥ္ပ်ံမ်ား၊ ဇယားကြက္ဟန္မ်ား၊ မ်ဥ္းေကြးမ်ားအစရွိသည္တို႔အျပင္ ေထာင့္မွန္စတုဂံႏွင့္ စတုရန္း ပံုစံမ်ားလည္း ပံုေဖာ္ပါ၀င္ေလ့ရွိၾကသည္။

ထိုကာလက အေမရိကန္လူမႈအသိုင္းအ၀န္း၏ အာကာသေခတ္ဒီဇိုင္းဟန္မ်ား စြဲမက္ေနျခင္းေၾကာင့္လည္း ဂူးဂီးဗိသုကာ မ်ားစြာေက်ာ္ၾကားခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။

သို႔ရာတြင္ ၁၉၃၀ ျပည့္လြန္ကာလမ်ားအတြင္း ေရပန္းစားခဲ့သည့္ အာ့ထ္ဒက္ကို ဗိသုကာဟန္နည္းတူ ဂူးဂီး ဗိသုကာသည္လည္း ေခတ္ကာလေရြ႕လ်ားလာသည္ႏွင့္အမွ် လူၾကိဳက္နည္းပါးသြားျပီး ယင္းဗိသုကာဟန္ျဖင့္ ေဆာက္လုပ္ ထားခဲ့သည့္ အေဆာက္အအံုအမ်ားစုမွာ ျဖိဳခ်ဖ်က္သိမ္းခံ ရကာ ယေန႔တြင္ မရွိေတာ့ေခ်။

အေဆာက္အအံုအခ်ဳိ႕မွာမူ ယေန႔တိုင္ ေရွးမူလက္ရာ မပ်က္တည္ရွိေနဆဲျဖစ္ရာ သာဓကအားျဖင့္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု၊ ကယ္လီဖိုးနီးယားျပည္နယ္၊ ေဒါင္နီျမိဳ႕တြင္ တည္ရွိေသာ မက္ခ္ေဒၚနယ္၏ သက္တမ္းအရင္ဆံုးဆိုင္ခြဲ အေဆာက္အအံု ျဖစ္သည္။

ဂူးဂီးဟူေသာ အမည္အစပ်ဳိးရာမွာ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္မွ စတင္သည္။ ဗိသုကာပညာရွင္ ဂၽြန္ေလာ့တ္နာက ေဟာလိ၀ုဒ္ တြင္ ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည့္ ဂူးဂီးဟူသည့္ ေကာ္ဖီဆိုင္ကို ဒီဇိုင္းေရးဆြဲ ေပးခဲ့သည္။

အဆိုပါ ေဟာလိ၀ုဒ္ေကာ္ဖီဆိုင္ ပထမဆံုးပိုင္ရွင္ ေမာ္တီမာ စီ-ဘာတန္၏ ဇနီး လီလီယန္ ေက-ဘာတန္၏ အမည္ေျပာင္မွာ “ဂူးဂီး” ျဖစ္သည္။

ဂူးဂီးေကာ္ဖီဆိုင္သည္ Sunset Boulevard လမ္းႏွင့္ Crescent Heights လမ္းေထာင့္တြင္ တည္ရိွခဲ့ျပီး ၁၉၈၉ ခုႏွစ္ တြင္ ဖ်က္သိမ္းျခင္းခံလုိက္ရသည္။

တစ္ေန႔ေသာအခါ House and Home မဂၢဇင္း အယ္ဒီတာ ေဒါက္ဂလပ္ ဟပ္စ္ကဲလ္ႏွင့္ ဗိသုကာဓာတ္ပံုပညာ ရွင္ ဂ်ဴးလိယပ္စ္ ရွဴးလ္မန္းတို႔က ေလာ့စ္အိန္ဂ်လိကို ကားျဖင့္ ျဖတ္သန္းေမာင္းႏွင္သြားခဲ့ရာမွ ဂူးဂီးဟူေသာ အမည္သည္ ဗိသုကာဟန္တစ္ခုအျဖစ္ ရပ္တည္လာခဲ့ျခင္းလည္း ျဖစ္သည္။

ဟပ္စ္ကဲလ္က ဂူးဂီးေကာ္ဖီဆိုင္ကို ျမင္လိုက္ရခ်ိန္တြင္ ကားရပ္ကာ ေခတၱကည့္ခဲ့ျပီး ““ဒါဟာ ဂူးဂီးဗိသုကာပဲ”” ဟု ေျပာ ၾကားခဲ့သည္။

ယင္းေနာက္ ၁၉၅၂ ခုႏွစ္ထုတ္ House and Home မဂၢဇင္းတစ္ေစာင္တြင္ ဂူးဂီးေကာ္ဖီဆိုင္ႏွင့္ ဂူးဂီးဗိသုကာဟူ ေသာ အမည္ကို စတင္ေဖာ္ျပေရးသားခဲ့ရာမွ ဂူးဂီးမွာ နာမည္ ေက်ာ္လာသည္။

မ်ဥ္းေကြးမ်ား ၊ ေရျပင္ညီမ်ဥ္းရွည္မ်ားအေပၚတြင္ အေျခခံသည့္ စထရင္းမ္လိုင္း ေမာ္ဒန္ (Streamline Moderne) ဗိသုကာ ဟအာ့ထ္ဒက္ကိုဗိသုကာဟန္၏ ေႏွာင္းပိုင္းကာလ မ်ဳိးကြဲတစ္မ်ဳိး “ ေက်ာ္ၾကားသည့္ကာလႏွင့္ ဂူးဂီးဗိသုကာအစ ပ်ဳိးသည့္ ကာလမ်ားမွာ တိုက္ဆိုင္ေနသည္။

ဂူးဂီးဗိသုကာဟန္ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းျပီး အဆိုပါအေၾကာင္း ရပ္တြင္ ႏွံ႔စပ္သူ အလန္ဟက္စ္က Googie: Ultra Modern Road Side Architecture စာအုပ္အတြင္း ေရးသားခဲ့ရာ၌ ေလာ့စ္အိန္ဂ်လိျမိဳ႕ၾကီးတြင္ ေမာ္ေတာ္ကားမ်ား တဟုန္ထိုး စီး၀င္လာမႈကလည္း ဗိသုကာတို႔အေပၚ မ်ားစြာေျပာင္းလဲမႈမ်ား ေပၚေပါက္ေစခဲ့ေၾကာင္း ေရးသားထားသည္။

ကားပိုင္ဆိုင္မႈ ျမင့္တက္လာသည္ႏွင့္အမွ် ျမိဳ႕ျပသည္ ျမိဳ႕လယ္တြင္သာ ဗဟိုမျပဳေတာ့ဘဲ ျမိဳ႕စြန္ဆင္ေျခဖံုးေဒသမ်ား သို႔ပါ ျဖန္႔ၾကက္လာသည္။

ျမိဳ႕လယ္တြင္ ပင္ရင္းဆုိင္၊ ရံုးခန္း တစ္ခုတည္းသာ ထားရွိရာမွ ဆင္ေျခဖံုးေဒသမ်ားတြင္ပါ ဆိုင္ခြဲ၊ ရံုးခြဲေပါင္းမ်ားစြာ ထားရွိလာၾကသည္။

ထိုသို႔ေသာ အေျခအေနမ်ဳိးတြင္ ေဖာက္သည္မ်ားအေန ျဖင့္ လမ္းေပၚမွ ၾကည့္လိုက္႐ံုျဖင့္ သက္ဆိုင္ရာကုမ္ၸဏီကို မွတ္မိႏိုင္မည့္ အေဆာက္အအံုမ်ဳိးေဆာက္လုပ္ရန္ ပိုင္ရွင္မ်ားႏွင့္ ဗိသုကာပညာရွင္မ်ားက ၾကိဳးပမ္းလာရသည္။

ထိုသို႔ေသာ အခ်ိန္တြင္ ဂူးဂီးေရပန္းစားလာျခင္းျဖစ္ ရာ ဆက္သြယ္ေရးအေပၚတြင္ အေျချပဳသည့္ဗိသုကာဟုလည္း ဆိုႏိုင္သည္။

ေနာက္ပိုင္းတြင္ အဏုျမဴစြမ္းအင္ဖြံ႔ျဖိဳးလာမႈႏွင့္အတူ အာကာသခရီးသြားမႈ လက္ေတြ႔ျဖစ္လာျခင္းမ်ားက အေမရိကန္ ျပည္သူတို႔၏အာ႐ံုကို ဖမ္းစားထားခဲ့ကာ အနာဂတ္အေပၚ မွန္းဆမႈမ်ား ထြန္းကားလာသည္။

ဂူးဂီးဗိသုကာဟန္သည္ အဆိုပါ ေခတ္ေရစီးကို အသံုးခ်ကာ ဒီဇိုင္းဟန္မ်ားတြင္ ေလပ်ံလက္နက္ျပားဟန္မ်ား၊ ေထာင့္ ျဖတ္မ်ဥ္းမ်ား၊ အဏုျမဴေပါက္ကြဲမႈဟန္မ်ား၊ ေတာက္ပေသာ အေရာင္မ်ား ေပါင္းစပ္အသံုးျပဳလာၾကသည္။

အလန္ဟက္စ္၏ အဆိုအရ အမ်ား၏ဆႏၵက ဂူးဂီး ဗိသုကာအေပၚ ၾသဇာလႊမ္းခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။

အမ်ားျပည္သူတို႔၏ စိတ္ႏွလံုးကို အဏုျမဴစြမ္းအင္ ႏွင့္ ဒံုးက်ည္မ်ားက လႊမ္းမိုးထားရာ ၎တို႔၏ စိတ္ႏွလံုးကို ဖမ္းစား ႏိုင္ရန္အတြက္ ဗိသုကာပညာရွင္တို႔က အဆိုပါအခ်က္ ကို ပင္မ အေၾကာင္းရပ္အျဖစ္ လက္ကိုင္ထားကာ ၎တို႔၏ လက္ရာမ်ား တြင္ ထည့္သြင္းအသံုးျပဳလာၾကသည္။ ဂူးဂီးဗိသုကာကို ပထမဆံုး စတင္အသံုးျပဳခဲ့သည့္ ဗိသုကာပညာရွင္ မည္သူျဖစ္သည္ဆိုျခင္းအေပၚ အျငင္းပြားမႈ မ်ားစြာရွိသည္။

ဂူးဂီးဗိသုကာ၏ အေစာပိုင္း ဗိသုကာပညာရွင္မ်ား တြင္ ၀ိန္း မက္ခ္အယ္လစ္ၥတာမွာ ၾသဇာလႊမ္းမႈမ်ားစြာရွိသူျဖစ္ ျပီး ထင္ရွားေသာ လက္ရာမွာ ေလာ့စ္အိန္ဂ်လိျမိဳ႕၊ ဘားဘန္႔ခ္ အရပ္၌ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္တြင္ ေဆာက္လုပ္ခဲ့ေသာ Big Boy စားေသာက္ဆိုင္ ျဖစ္သည္။

မက္ခ္အယ္လစ္ၥတာသည္ ကယ္လီဖိုးနီးယားေတာင္ ပိုင္းတြင္ စားေသာက္ဆိုင္ေပါင္းမ်ားစြာ ဒီဇိုင္းေရးဆြဲခဲ့၏။

မက္ခ္အယ္လစ္ၥတာသည္ ဗိသုကာပညာကို ေက်ာင္း တြင္တက္ေရာက္ကာ သင္ယူထားခဲ့သူမဟုတ္ေသာ္လည္း သူ၏ ထူးခၽြန္မႈေၾကာင့္ ပန္ဆယ္လ္ေဗးနီးယားတကၠသိုလ္က ပညာသင္ဆုခ်ီးျမွင့္ျခင္းကို ခံခဲ့ရသည္။

မက္ခ္အယ္လစၥတာသည္ ေကာ္ဖီဆိုင္ေပါင္းမ်ားစြာ ဒီဇိုင္းေရးဆြဲေပးခဲ့ရာတြင္ တစ္ဆိုင္ျခင္းအတြက္ တမူထူးျခားမႈ တစ္ခု ေဆာင္ၾကဥ္းေပးခဲ့ရာ ေဖာက္သည္မ်ားသည္ ဆိုင္တစ္ ဆိုင္ကို လမ္းေပၚမွၾကည့္႐ႈလိုက္ရံုျဖင့္ အလြယ္တကူမွတ္မိ သိရွိႏိုင္ေလသည္။

မက္ခ္အယ္လစ္ၥတာႏွင့္အတူ ေက်ာ္ၾကားခဲ့ေသာ ဂူးဂီး ဗိသုကာပညာရွင္မ်ားမွာ ဂၽြန္ေလာ့တ္နာ၊ ေဒါက္ဂလပ္စ္ ဟြန္ႏုိး ၊ Armet & Davis firm မွ လူး၀စ္ အာမက္ႏွင့္ အယ္လ္ဒန္ ေဒးဗစ္တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။

၁၉၅၀ ျပည့္္လြန္ကာလမ်ားတြင္ အာကာသသို႔ ခရီး သြားျခင္းမွာ လူ႔သမိုင္းတြင္ ပထမဆံုးအၾကိမ္အျဖစ္ လက္ေတြ႔ အေကာင္အထည္ ေပၚလာခဲ့သည္။

၁၉၅၇ ခုႏွစ္အတြင္း ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုက စပြတ္နစ္ I ျဂိဳဟ္တုကို ကမၻာပတ္လမ္းေၾကာင္းအတြင္း လႊတ္ တင္ႏိုင္ခဲ့သည္။

ယင္းေနာက္ ဆိုဗီယက္ျပည္ေထာင္စုကပင္ ပထမဆံုး လူလိုက္ပါသည့္ အာကာသယာဥ္ ေဗာ့စ္ေတာ့ ၁ ကို ကာဇက္ စတန္ႏိုင္ငံ ေတာင္ပိုင္းရွိ ဘိုင္ကိုေနာ အာကာသစခန္းမွ လႊတ္ တင္ခဲ့သည္။

အဆိုပါ အာကာသယာဥ္တြင္ ဆိုဗီယက္အာကာသ ယာဥ္မွဴး ယူရီဂါဂါရင္ လိုက္ပါသြားခဲ့ရာ ကမ္ၻာ့အျပင္သို႔ ပထမ ဆံုးေရာက္ရွိခဲ့သည့္ လူသားျဖစ္ခဲ့သည္။

ဆိုဗီယက္တို႔၏ ေအာင္ျမင္မႈမ်ားေနာက္တြင္ အေမရိကန္သမၼတ အိုက္ဆင္ေဟာင္၀ါႏွင့္ ဂၽြန္အက္ဖ္ကေနဒီ အစိုးရ မ်ားက အမ်ဳိးသား ဦးစားေပးအဆင့္သတ္မွတ္ကာ အာကာသ သိပၸံကို အလ်င္စလို အရွိန္ဟုန္ျမႇင့္ ၾကိဳးပမ္းလာခဲ့ၾကေတာ့ သည္။

ထိုေခတ္ၾကီးကို အာကာသျပိဳင္ပြဲဟုလည္း ေခၚေ၀ၚခဲ့ ၾက၏။ အာကာသသိပၸံကို အေျခခံဦးတည္ထားသည့္ ဂူးဂီး ဗိသုကာတြင္ အာကာသနယ္၏ ဒီဇိုင္းဟန္မ်ား ၊ ဒံုးက်ည္ပံု မ်ား၊ အာကာသယာဥ္ဟန္မ်ား ထည့္သြင္းလာၾကသည္။

ဂူးဂီးဗိသုကာဟန္၏ ၀ိေသသလကဏာမ်ား ပင္မအေဆာက္အအံုမွ အျပင္သို႔ အစြန္းထြက္ေဆာက္လုပ္မႈမ်ား၊ ေထာင့္ခၽြန္မ်ား၊ ေတာက္ပေသာ ပလတ္စတစ္နံရံမ်ား၊ ေလပ်ံလက္နက္ျပားဟန္မ်ား၊ ပန္းခ်ီဆရာ၏ ေဆးစပ္ျပားဒီဇိုင္း ဟန္မ်ား၊ အေဆာက္အအံုမ်ားတြင္ အျမီးစြန္းသဖြယ္ေဆာက္ လုပ္မႈမ်ားမွာ ဂူးဂီးဗိသုကာ၏ အဓိကဟန္ပန္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။

ဂူးဂီးဗိသုကာဟန္ကို အျခားဗိသုကာဟန္မ်ားမွ ကြဲျပားေစသည့္ အခ်က္မ်ားကား-

က။ အေပၚသို႔ ေကာ့၊ ေထာင္ေနေသာ အမိုးမ်ား

ဂူးဂီးဗိသုကာဟန္တြင္ ဗိသုကာပညာရွင္တို႔က မည္သည့္အေဆာက္အအံုႏွင့္မွ်မတူေအာင္ အထူးပံုေဖာ္ေဆာက္ လုပ္ၾကသည့္ အစိတ္အပိုင္းမွာ အေပၚသို႔ ေကာ့၊ ေထာင္ေနသည့္ အမိုးဒီဇုိင္းဟန္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။

ဂူးဂီးဗိသုကာဟန္ ေကာ္ဖီဆိုင္မ်ားႏွင့္ အျခားေသာ ဂူးဂီးဟန္အေဆာက္အအံုမ်ားစြာတြင္ ေထာင့္က်ယ္ၾတိဂံဟန္ ျပန္႔ေထာင္ေနသည့္ အမိုးတစ္ခု ပါ၀င္ၾကသည္။

ထင္ရွားသည့္ သာဓကမွာ ေလာ့စ္အိန္ဂ်လိျမိဳ႕၊ ၀ီလ္ရႈိင္းယား ဘိုလီဗာ့ဒ္ရွိ ဂၽြန္နီေကာ္ဖီဆိုင္ျဖစ္သည္။ ယခုအခ်ိန္ တြင္ကား မရွိေတာ့ေခ်။

ခ။အလင္းျဖာထြက္ေနဟန္

ဂူးဂီးဗိသုကာဟန္တြင္ အလင္းျဖာထြက္ေနဟန္ဒီဇိုင္း မွာ ပင္မလကၡဏာတစ္ပါးျဖစ္ျပီး အာကာသေခတ္ကိုလည္း ထင္ဟပ္ကိုယ္စားျပဳလ်က္ရွိသည္။

အလင္းျဖာထြက္ဟန္ဒီဇိုင္းကို အထင္ရွားဆံုးညႊန္ျပရမည့္ သာဓကတစ္ခုမွာ “လာ့စ္ဗီးဂပ္စ္မွ ၾကိဳဆိုပါ၏”ဟူေသာ ဆိုင္းဘုတ္ၾကီးျဖစ္သည္။

အိအိေအးေအာင္ ( iMyanmarHouse.com အိုင္ျမန္မာေဟာက္စ္ေဒါ႔ကြန္း) မွ အထူးေရးသားေဖာ္ျပသည္။ Credit: iMyanmarHouse.com