ဒ႑ာရီပံုျပင္လာ ဗိသုကာ

ဒ႑ာရီပံုျပင္လာ ဗိသုကာ (သို႔မဟုတ္) ပံုျပင္လာ စာအုပ္စံအိမ္ ဟူသည္မွာ အဂၤလန္ႏွင့္ အေမရိ ကန္ျပည္ေထာင္စု မ်ားတြင္ ၁၉၂၀ ျပည့္လြန္ကာလမ်ားအတြင္း ထြန္းကားခဲ့သည့္ ဗိသုကာဟန္တစ္မ်ဳိးျဖစ္၏။

ပုံျပင္စာအုပ္လာ ဗိသုကာသည္ ေဟာလိ၀ုဒ္ဗိသုကာ ဟန္တစ္မ်ဳိးျဖစ္သည့္ ပရဗင္းခ်ယ္လ္ ရဗိုင္းဗလ္လဇင္ (Provincial Revivalism) ဟုေခၚေသာ ဗိသုကာဟန္အေပၚ တိမ္းၫြတ္မႈ မ်ားစြာရွိသည္။ ပံုျပင္စာအုပ္လာ ဗိသုကာကို လူအမ်ားေခၚေလ့ရွိ သည္မွာ ဒ႑ာရီပံုျပင္လာ (သို႔မဟုတ္) ဟန္းဆဲလ္ႏွင့္ ဂရတဲလ္ ဟု ေခၚေလ့ရွိၾကသည္။ ဟန္းဆဲလ္ႏွင့္ ဂရတဲလ္ဟူသည္မွာ ဂ်ာမာန္႐ိုးရာ ပံုျပင္တစ္ပုဒ္ကို ရည္ၫႊန္းျခင္း ျဖစ္သည္။

(ဟန္းဆဲလ္ႏွင့္ ဂရတဲလ္ပံုျပင္မွာ- ေရွးအခါက ဟန္း ဆဲလ္ႏွင့္ ဂရတဲလ္ဟူေသာ ေမာင္ႏွမ ကေလးငယ္ ၂ ဦးကို ေတာအုပ္ၾကီးတစ္ခုထဲတြင္ ေနထိုင္သည့္ စုန္းမၾကီးက ဖမ္းဆီး သြားခဲ့သည္။ စုန္းမၾကီးက သူ၏စံအိမ္ကို ကိတ္မုန္႔၊ သၾကားလံုး အစရွိသည္တို႔ျဖင့္ ေဆာက္လုပ္ထားသည္ဟု ဆိုသည္။ ကေလး ၂ ဦးက ပရိယာယ္သံုး၍ စုန္းမၾကီးထံမွ ထြက္ေျပးလြတ္ေျမာက္ ခဲ့ပံု ဇာတ္လမ္းျဖစ္သည္) ပံုျပင္စာအုပ္လာ ဗိသုကာဟန္အတြက္ တိက်သည့္ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္မရွိေခ်။ အဓိက အခ်က္မွာ ေပ်ာ္ရႊင္ဖြယ္ အတိျပီးျခင္း ျဖစ္သည္။

မ်ားစြာေသာ ပံုျပင္စာအုပ္လာ ေနအိမ္တို႔မွာ ေက်ာက္ေဆာင္အတိျပီးျခင္း၊ မညီညာေသာ အမိုးမ်ား၊ ေက်ာက္စရစ္ခဲ မ်ား၊ ထူးဆန္းသည့္ ပံုသဏၭာန္ရွိေသာ တံခါးမ်ား၊ ျပတင္းမ်ား ကို ကိုယ္စားျပဳေနသည္။ ဒ႑ာရီပံုျပင္လာဗိသုကာ စတင္အေျချပဳသည္မွာ ကယ္လီဖိုးနီးယား ျပည္နယ္၊ အထူးသျဖင့္ ေလာ့စ္အိန္ဂ်လိၿမိဳ႕ တြင္ျဖစ္ျပီး ၁၉၂၀ မွ ၁၉၃၀ ျပည့္လြန္ကာလမ်ားအၾကား အလြန္ေက်ာ္ၾကားခဲ့သည္။

ဒ႑ာရီပံုျပင္လာ ဗိသုကာဟန္ကို စတင္အသံုးျပဳခဲ့ ၾကသည့္ ထင္ရွားေသာ ဗိသုကာပညာရွင္မ်ားမွာ ဟယ္ရီအိုလီ ဗာ၊ ဘင္ရွား၀ုဒ္၊ ၀ီလ်ံ အာရ္-ယဲလန္း၊ ေ၀ါလ္တား ဒဗလ်ဴ-ဒစ္ခ္ဆင္ႏွင့္ ကားရ္ ဂ်ဳန္းစ္တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။ ဒ႑ာရီပံုျပင္သည္ ေလာ့စ္အိန္ဂ်လိမွသည္ ဆန္ဖရန္ စစ္ၥကိုပင္လယ္ေကြ႔ဧရိယာ၊ ယင္းမွတဆင့္ အေမရိက၏ က်န္ေဒသမ်ားသို႔ ျပန္႔ႏွံ႔သြားခဲ့ျပီး မဟာစီးပြားပ်က္ကပ္ၾကီး မက် ေရာက္မီအထိ ေခတ္စားခဲ့သည္။

ပံုျပင္စာအုပ္လာ ဗိသုကာ ၁၉၂၀ ျပည့္လြန္ကာလမ်ား အတြင္း အေမရိက၏ ေပ်ာ္ရႊင္ဖြယ္ေနအိမ္မ်ား (Storybook Style: America’s Whimsical Homes of the 1920s ) ဟူေသာ စာအုပ္တြင္ အဲ႐ိုးလ္ ဂဲလ္နာ Arrol Gellner ႏွင့္ ေဒါက္ ကီးအစၥတာ Doug Keister တို႔က တမူထူးျခားေသာ အေမရိကန္ဗိသုကာ၏ သမိုင္းကို ေဖာ္ျပခဲ့ၾကသည္။

ကယ္လီဖိုးနီးယားျပည္နယ္၊ ေလာ့စ္အိန္ဂ်လိျမိဳ႕၊ ဘီဗာလီေဟးလ္အရပ္သည္ ေမာ္ဒန္ႏွင့္ ရီဗိုက္ဗယ္လ္ဟန္ စံအိမ္ၾကီးမ်ား ေရာယွက္ေနျပီး နတ္သမီးျမဳိ႕ေတာ္ၾကီး၏ စြဲမက္ ဖြယ္ရာမ်ားကို လွစ္ဟျပသေနသည္။ ၀ါလ္ဒင္ ဒ႐ိုက္ဗ္လမ္း၊ အမွတ္ ၅၁၆ ရွိ The Witch’s House အမည္ရွိေသာ စံအိမ္ဆိုလွ်င္ မူလက ေဟာလိ၀ုဒ္ ဒါ႐ိုက္တာတစ္ဦးက ရုပ္ရွင္စတူဒီယိုတစ္ခုအျဖစ္ ရည္ရြယ္ ေဆာက္လုပ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ျပီး ရုပ္ရွင္ရိုက္ကြင္းေနရာအျဖစ္ အသံုးျပဳခဲ့သည္။

၁၉၂၀ ျပည့္လြန္ကာလမ်ားအတြင္း The Witch’s House သည္ မ်ားစြာေက်ာ္ၾကားခဲ့ျပီး ပို႔စ္ကတ္မ်ားစြာတြင္ ႐ိုက္ႏွိပ္ ေဖာ္ျပျခင္းခံခဲ့ရ ဖူးသည္။ မတ္ေစာက္ေသာ အမိုးမ်ား၊ ရွည္လ်ားျမင့္မားေသာ နံရံမ်ားမွာ ဒ႑ာရီပံုျပင္ဆန္ဆန္ ေဆာက္လုပ္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ေနအိမ္ဒီဇိုင္းတစ္ခုလံုးမွာ အိုမင္းေနေသာ ေရွးေဟာင္းလက္ရာ အသြင္ စနစ္တက် ပံုေဖာ္ေဆာက္လုပ္ထားျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ဒ႑ာရီပံုျပင္လာ ဗိသုကာဟန္စာအုပ္ထဲတြင္ အာရိုးလ္ ဂဲလ္နာ က ေရးသားခဲ့သည္။

The Witch’s House သည္ ဒ႑ာရီလာဗိသုကာ ၏ ေနာက္ဆံုးလက္ရာတစ္ခု ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ဖြယ္ရွိသည္။ ဒ႑ာရီလာ ဗိသုကာဟန္သည္ ပထမကမၻာစစ္ၾကီး အတြင္း ကတုတ္က်င္းမ်ားႏွင့္ ကယ္လီဖိုးနီးယားေတာင္ပိုင္း ရုပ္ရွင္နယ္မ်ားမွ စတင္အေျခတည္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ျပီး အေမရိကန္ လူမ်ဳိးတို႔ ေပ်ာ္ရႊင္မႈကို ႏွစ္သက္ခံုမင္ပံုအား လွစ္ဟျပသေန သည္။

““ဒီဗိသုကာဟန္က အေလးအနက္ႀကီး ျငင္းခံုရမယ့္ အရာမ်ဳိးတစ္ခု မဟုတ္ပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ဒါက ပညာရွင္ေတြၾကားက ဂႏၳဝင္ေျမာက္ ဗိသုကာဟန္တစ္ခု မဟုတ္ လို႔ပါပဲ။ ဒါက ၀ိတိုရိယဗိသုကာ၊ Arts and Crafts (ဒါမွမဟုတ္) ဖရန္႔ခ္ လိြဳက္ဒ္ ႐ိုက္ထ္ရဲ႕ လက္ရာမ်ဳိး မဟုတ္ပါဘူး””ဟု ဒ႑ာရီ လာ ဗိသုကာဟန္ စာအုပ္ကိုေရးသားရာတြင္ ပါ၀င္ခဲ့သည့္ စာေရး ဆရာ ေဒါက္ကီအစၥတာက ေျပာၾကားသည္။

““ဒါေၾကာင့္ ဒ႑ာရီလာ ဗိသုကာဟန္ ေနအိမ္မ်ဳိး မွာ ပန္းျခံေစာင့္နတ္႐ုပ္ေတြ ထားမယ္ဆိုလည္း အဆင္ေျပပါ တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဖရန္႔ခ္ လြိဳက္ဒ္ ရိုက္ထ္ဗိသုကာဟန္ေနအိမ္ ေတြမွာေတာ့ ပန္းျခံေစာင့္နတ္ရုပ္ထားမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဒါဟာ မသင့္ေတာ္ဘူးလို႔ လူေတြ၀ိုင္းျပီး အျပစ္တင္တာခံရဖို႔ ရွိပါ တယ္””ဟု ေဒါက္ကီ အစၥတာက ဆိုသည္။

အာ႐ိုးလ္ဂဲလ္နာ၏ ေရးသားခ်က္အရ ၁၉၂၀ ျပည့္ လြန္ကာလမ်ားအတြင္း ဒ႑ာရီဗိသုကာဟန္ေနအိမ္မ်ားကို အျခားေသာ ပိရိယက္ထ္ ရီဗိုက္ဗယ္လ္ဟန္မ်ားႏွင့္ ကြဲထြက္ ေစသည့္ အခ်က္မ်ားမွာ အလယ္ေခတ္၏ ဖြဲ႔စည္းမႈဟန္ပန္ တို႔ကို ကာတြန္းဆန္ဆန္ေျပာင္းလဲျခင္း၊ အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္ အတိအက်ထက္ အဓိပၸာယ္သတ္မွတ္ခ်က္မထားျခင္း (သာဓက ေပ်ာ္ရႊင္မႈ) တို႔ျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။

ဒ႑ာရီလာ ဗိသုကာသည္ ပထမကမၻာစစ္ၾကီး ျပီးဆံုး ျပီးေနာက္ပိုင္း ကယ္လီဖုိးနီးယားေတာင္ပိုင္းတြင္ ေမြးဖြားခဲ့ျပီး အေမရိကန္ျပည္တစ္၀န္း ပ်ံ႕ႏွံ႔သြားခဲ့ကာ မဟာစီးပြားပ်က္ကပ္ ၾကီးဆိုက္ခ်ိန္တြင္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့သည္။ ေက်ာ္ၾကားမႈသက္တမ္း ၁၀ ႏွစ္မွ်သာရွိခဲ့ေသာ္လည္း အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုအတြက္ ဆြတ္ပ်ံ႕ဖြယ္ေကာင္းေသာ ဆန္းၾကယ္လွပသည့္ ေနအိမ္မ်ားစြာ ေဆာင္ၾကဥ္းေပးသြားခဲ့ သည္။ ဒ႑ာရီလာ ဗိသုကာကို ပညာရွင္မ်ား၊ ဗိသုကာပညာသင္ ၾကားေရးေလာကမ်ားတြင္မူ ထည့္သြင္းပို႔ခ်ေလ့မရွိၾကေခ်။ သို႔ အတြက္ ကီအစၥတာႏွင့္ ဂဲလ္နာတို႔၏ စာအုပ္မွာ ဒ႑ာရီလာ ဗိသုကာအတြက္ သမၼာက်မ္းစာသဖြယ္ တစ္ခုတည္းေသာက်မ္းစာ အျဖစ္ ရပ္တည္ေနသည္။ ဒ႑ာရီလာ ဗိသုကာဟန္ကို ေရွးက အသံုးျပဳခဲ့ဖူးသည့္ သမိုင္းမ်ားလည္း ေတြ႔ရွိရသည္။

ျပင္သစ္ဘုရင္မၾကီး ေမရီ အန္တြိဳင္းနက္သည္ ၁၇၈၃ ခုႏွစ္တြင္ ဗာဆိုင္းနန္းေတာ္၏ ပန္းဥယ်ာဥ္မ်ားအတြင္းတြင္ “အာမူး ဒူရူးဟိမ္း” (Hameau de le Reine) ဟု အမည္ရေသာ ဒ႑ာရီလယ ဗိသုကာဟန္ စံအိမ္တစ္လံုး ေဆာက္လုပ္ေစခဲ့ဖူး သည္။ ဒ႑ာရီလာဗိသုကာသည္ အေမရိကသို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႔ခဲ့ရာတြင္ ထင္ရွား သည့္ လက္ရာတစ္ခုမွာ နယူးေယာက္ျမိဳ႕ရွိ နာမည္ေက်ာ္ ပန္းျခံၾကီးျဖစ္ေသာ Central Park အတြင္းတြင္ ေဆာက္လုပ္ထား သည့္ ဘဲလ္ဗီဒီယာ ရဲတိုက္ၾကီး (Belvedere Castle) ျဖစ္သည္။

ဘဲလ္ဗီဒီယာရဲတိုက္ကို ဗိသုကာပညာရွင္ ဖရက္ဒရစ္ ေလာ အြမ္းစတက္ဒ္ႏွင့္ ကားလ္ဘတ္ေဗာ (Frederick Law Olmsted and Calvert Vaux) တို႔က ဒီဇိုင္းေရးဆြဲေပးခဲ့ျခင္း ျဖစ္၏။ ထို႔အျပင္ ဂ်ာမနီႏိုင္ငံ၊ ဘာေဗးရီးယားျပည္နယ္ အေနာက္ေတာင္ပိုင္းတြင္ ၁၈၈၆ ခုႏွစ္က ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည့္ ႏိုက္ရွ္ဗန္စတိန္းရဲတိုက္ (Neuschwanstein Castle) ၾကီးမွာ လည္း ထင္ရွားသည့္ျပယုဂ္တစ္ခု ျဖစ္သည္။

အိအိေအးေအာင္ ( iMyanmarHouse.com အိုင္ျမန္မာေဟာက္စ္ေဒါ႔ကြန္း) မွ အထူးေရးသားေဖာ္ျပသည္။ Credit: iMyanmarHouse.com